ความสัมพันธ์กับต่างประเทศสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น ชุดที่ 1

สรุป หัวเมืองมลายูประกอบด้วย ปัตตานี ไทรบุรี กลันตัน และตรังกานูเป็นประเทศราชของไทยมาตั้งแต่สมัยอยุธยา เมื่อกรุงศรีอยุธยาแตกจึงพากันแข็งเมือง ด้วยเหตุนี้พระเจ้าตากสินฯ จึงยกทัพไปปราบเพื่อให้อยู่ในราชอำนาจ แต่ได้เพียงนครศรีธรรมราชไปถึงเมืองสงขลาเท่านั้น ต่อมาในสมัยพระพุทธยอดฟ้าฯ (รัชกาลที่ 1) พม่าได้เข้ามาครอบครองหัวเมืองมลายู ครั้นเมื่อขับไล่พม่าออกไปจากภาคใต้แล้ว กรมพระราชวังบวรฯ จึงส่งสารไปยังเจ้าเมืองมลายู ให้ส่งต้นไม้เงินต้นไม้ทองมายังกรุงเทพฯ ในฐานะเป็นประเทศราชของไทยแต่ทางหัวเมืองมลายูไม่ยอมปฏิบัติตาม กรมพระราชวังบวรฯ จึงยกทัพไปตีเมืองปัตตานีและได้รับชัยชนะจึงได้นำปืนใหญ่พระยาตานีมายังกรุงเทพด้วย
การปกครองหัวเมืองมลายูของไทยนั้นมีหลายรูปแบบ กล่าวคือ ในสมัย ร.1 มีการแบ่งหัวเมืองมลายูออกเป็น 7 หัวเมืองเพื่อป้องกันการก่อกบฏ ต่อมาในสมัย ร.2 ให้นครศรีธรรมราชและสงขลาแบ่งเขตกันดูแลหัวเมืองมลายู และในสมัย ร.3 ให้นครศรีธรรมราชดูแลหัวเมืองมลายูทั้งหมด